Anonim Şirketlerde ve Limited Şirketlerde Yönetim Kurulunun Başlıca Sorumlulukları
TOBB’un her yıl güncelleyerek yayınladığı istatistiksel veriler baz alındığında, limited şirketler ve anonim şirketlerin diğer şirket türlerine kıyasla daha fazla tercih edildiği görülmektedir. Ulusal ekonominin işleyişinde ve küresel finans dünyasında vazgeçilmez konuma sahip olan bu iki şirket türünün yöneticileri ve yöneticilerinin sorumlukları oldukça önemlidir.
Yönetim Kurulu ve Müdürlerin Görev, Yetki ve Yükümlülükleri
Türk Ticaret Kanunu uyarınca anonim şirketlerde yönetim kurulu ve kendisine bırakılan alanda yönetim, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisine bırakılmış hususlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir.
Yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri şunlardır:
- Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi.
- Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi.
- Şirket yönetiminin gerektirdiği ölçüde muhasebe, finansal denetim ve finansal planlama sisteminin oluşturulması.
- Esas sözleşmede, aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde, üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanması ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alması.
- Toplantılarda, bütün yönetim kurulu üyelerinin, şirket yönetimiyle görevlendirilen kişilerin ve komitelerin bilgi vermekle yükümlü olması
- Pay defteri, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi.
Türk Ticaret Kanunu uyarınca limited şirketlerin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. Yönetimi ve temsil, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir. Müdürler, kanunla veya şirket sözleşmesi ile genel kurula bırakılmamış olan yönetime ilişkin tüm konularda karar almaya ve bu kararları yürütmeye yetkilidirler.
Müdürlerin başlıca görev ve yetkileri şunlardır:
- Şirketin üst düzeyde yönetilmesi ve gerekli talimatların verilmesi.
- Kanun ve şirket sözleşmesi çerçevesinde şirket yönetim örgütünün belirlenmesi.
- Şirket yönetiminin gerektirdiği ölçüde muhasebe, finansal denetim ve finansal planlama sisteminin oluşturulması.
- Müdürler ve yönetimle görevli kişilerin görevlerinde tüm özeni göstermesi ve şirket menfaatlerinin dürüstlük kuralı çerçevesinde gözetilmesi.
- Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse veya diğer tüm ortaklar yazılı olarak izin vermemişse, şirketle rekabet oluşturan bir faaliyette bulunmaktan kaçınılması.
- Şirket finansal tablolarının, yıllık faaliyet raporunun ve gerekli olduğu takdirde topluluk finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun düzenlenmesi.
Yönetim Kurulu ve Müdürlerin Hukuki ve Cezai Sorumlulukları
Yönetim kurulu ve müdürlerin sahip oldukları görev, yetki ve yükümlülüklerin yanı sıra şirketi temsil etmelerinden kaynaklanan hukuki ve cezai sorumlulukları da bulunmaktadır.
Her iki şirket türünde temsil ve idare organlarının sorumlulukları büyük oranda benzer olsa da aralarında ayırt edici farklılıklar da bulunmaktadır.
Türk Ticaret Kanunu uyarınca yönetim kurulu üyeleri ve müdürler kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, hem şirkete hem pay sahiplerine, hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar. Kanunun çizdiği bu çerçeve her iki şirket türünün temsil ve idare organının genel sorumluluk halini belirler.
Hukuki ve cezai sorumluluk bakımından ise iki şirket türü kıyaslandığında iki esas farklılık göze çarpmaktadır:
A. Şahsi sorumluluk bakımından:
- Anonim şirketlerde temsil ve idare yetkisini ortaklardan birine ya da birkaçına vermek veya hiçbirine vermemek yönünde bir seçim yapmak mümkündür. Üçüncü bir kişiyi şirketin temsil ve idaresi bakımından yetkili tayin etmekle ortaklar yönetim sorumluluğundan muaf olmakta ve böylece şahsi olarak hukuki ve cezai sorumluluktan kurtulabilmektedirler.
- Limited şirketlerde de temsil ve idare yetkisini yine ortaklardan birine ya da birkaçına vermek veya hiçbirine vermemek mümkündür. Fakat en az bir ortağın şirketin yönetim ve temsil yetkisine sahip olma zorunluluğu, ilgili ortak için yönetimsel yetkinin beraberinde gelen hukuki ve cezai sorumluluklardan kaçınma imkanını ortadan kaldırmaktadır.
B. Kamu borcu bakımından:
- Anonim şirketlerde kamu borçlarından temsil ve idare yetkisine sahip yönetim kurulu sorumludur. Bu sebeple kamu borcundan doğan her türlü hukuki ve cezai yaptırım yönetim kuruluna yöneltilecektir. Ortakların sorumlulukları, taahhüt ettikleri sermaye paylarıyla sınırlıdır ve bundan ibarettir.
- Limited şirketlerde ise ortaklar, şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu alacakları için, sermaye payları oranında doğrudan doğruya sorumludur. Ortakların sorumluluğu şahsi mal varlıklarını da kapsamaktadır.
Temsil ve idare yetkisini devretmiş olan yönetim kurulu üyelerinin sorumluluktan muaf olmalarının istisnaları
Uygulamada, yönetim kurulu daha profesyonel bir yönetim organizasyonu oluşturmak amacıyla yönetim yetkisini pay sahiplerinden birine veya bir müdüre devretmektedir. Bu sayede, tüm yönetim yetkileri (devredilemez haklar hariç), şirketin tüm işleyişinden sorumlu olmak üzere seçilen kişi veya kişilere devredilir.
Yönetim yetkisinin devriye, yönetim kurulu, birkaç istisnai hâl dışında yönetici olarak seçilen kişilerin fiil ve kararlarından doğan sorumluluktan muaftır.
Bahsi geçen istisnalar ise şöyledir:
- Yönetim yetkisi verilecek kişinin şirket faaliyetlerini yürütecek yeterliliğe sahip olup olmadığının araştırılması
- Yönetici tarafından alınan kararların ve yapılan işlemlerin denetlenmesi
- Şirkete zarar verecek işlem ve faaliyetlerin önlenmesi ve sorumlu kişinin derhal tüm yönetim görevlerinden alınması.
Yönetim kurulu yukarıda sayılan gözetim yükümlülüklerini yerine getirmediği takdirde yönetim kurulu üyeleri, yönetim görevi verilen kişinin fiillerinden doğan zararlardan müteselsilen sorumlu olacaktır.
