Buluşum Faydalı Model Olarak Mı Korunmalı Yoksa Patent Olarak Mı?

Buluş nedir?

Buluş, ilgili olduğu teknik alanın uzmanı tarafından, tekniğinin normalde uygulanan durumundan aşikâr bir şekilde farklı bir faaliyet sonucu gerçekleştirilmesi anlamına gelmektedir. Genellikle buluş kavramına sınır getirmemek adına “teknik bir sorunu ortaya koyan teknik bir çözüm yolu gösterimi” olarak da nitelenebilir.

Buluşun Yeni Olup Olmadığının Araştırması Nasıl Yapılır?

Buluşunuzun yeni olup olmadığını kendiniz de ücretsiz olarak internet sitelerinden araştırmalar yaparak kontrol edebileceğiniz gibi ücretli olarak bu araştırmanın Türk Patent tarafından yapılmasını da isteyebilirsiniz. Hem türk patentleri üzerinden hem de EPOQUE adında bir veritabanı vasıtasıyla yabancı ülkelerde verilen patentler üzerinden de buluşun teknik durumunun bilinip bilinmediği konusunda ön araştırma gerçekleştirebilirsiniz.

Rüçhan Hakkı ile Buluşunuzun Birden Fazla Ülkede Korunmasını Sağlayabilirsiniz.

Buluşunuzun birden fazla ülkede korunmasını istiyorsanız, ilk patent başvurunuz Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’na taraf olan herhangi bir ülkede yapılmış ise, o tarihten itibaren 12 ay içerisinde, söz konusu başvuru hakkında rüçhan hakkına sahip olduğunuzu ileri sürerek rüçhanlı başvuruda bulunabilirsiniz. İlk başvuru yapılan ülke ile rüçhan hakkı sunularak yapılan başvuru tarihleri arasında söz konusu buluşa benzer başka bir patent başvurusu yapıldığı takdirde, bu başvuru aleyhe değerlendirilmeyecektir.

Faydalı Model Nedir?

Yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluş sahiplerinin patent korumasından farklı olarak, faydalanabileceği diğer bir koruma ise faydalı model korumasıdır. Faydalı modelin de konusu patentte olduğu gibi buluş olmakla beraber, faydalı modelde koruma sağlanabilmesi için buluş basamağı aranmamaktadır. Buluş basamağının varlığı ise tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzmana göre aşikar olup olmamasına göre belirlenecektir. Buluş basamağı, yeni olan ancak, tekniği bilinen bir durum hakkında asıl buluştan çok da farklı olmayan buluşların patent koruması ile korunmalarını önlemek adına, patent tescilinde aranmakta ancak faydalı modelde aranmamaktadır.

Patent korumasının yerine faydalı model korumasının sağlanmasının amacı, hem patent korumasının sağlanmasına göre nispeten daha basit işlemlere tabi ve daha uygun fiyatlı olması iken, aynı zamanda küçük ve orta ölçekli işletmelerin de buluş yapmalarını ve bu buluşlarının sanayiye uygulanabilirliklerini sağlamaktır. Sanayiye uygulanabilirlik ise, buluşun teorik değil de pratiğe uygulanabilir nitelik taşıması anlamına gelmektedir.

Faydalı Modele Konu Olamayacak Buluşlar

Sınai Mülkiyet Kanunu’nda faydalı model şeklinde korunamayacak buluşlar düzenlenmiştir, bunlar patent için sayılanlara (kamu düzeni veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar, biyolojik işlemler, tüm tedavi yöntemleri, insan bedeni öğelerinden birinin sadece keşfi, insan klonlama faaliyetleri ve insan ya da hayvanlara tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik değiştirme işlemleri ve bunlar sonucunda elde edilen hayvanlar) ek olarak; kimyasal ve biyolojik yollarla elde edilen buluşlar, eczacılıkla ilgili buluşlar, biyoteknolojik buluşlar ve usuller veya bu usuller sonucu elde edilen ürünlere ilişkin  buluşlar olarak belirtilmiştir.

Faydalı Model Koruması Başvuru Süreci

Faydalı model başvurusunun yapılması aşamasında evraklar; (i) başvuru formu, (ii) buluş konusunun açıklandığı tarifname, (iii) koruma talep edilen buluşun yeni olduğu iddia edilen teknik özellikle hakkındaki istemler, (iv) atıf yapılan teknik resimler, (v) özet ve (vi) başvuru ücretinin ödendiğini gösterir belgedir.

Faydalı model verilmesi talebi, başvuru sahibinin kimlik bilgileri ve tarifname belgelerinden birinin eksik olması halinde faydalı model başvurusu işleme alınmayacaktır. Başvuru aşamasında verilen belgelerde eksiklik olması halinde başvuru tarihinden itibaren 2 aylık süre verilerek eksikliklerin giderilmesi istenecektir, aksi halde başvuru geri çekilmiş sayılacaktır.

Faydalı model hakkında Bültende yayınlanan araştırma raporuna 3 ay içerisinde başvuru sahibi ya da 3. kişiler tarafından herhangi bir görüş bildirilmezse sadece araştırma raporu, görüş bildirildiği takdirde ise araştırma raporu ve görüşler değerlendirilecektir. Kurumun yapmış olduğu değerlendirme sonucunda faydalı model verilmesine karar verilirse karar başvuru sahibine bildirilerek Bültende yayınlanacaktır.

Belirtmekte yarar var ki; patent başvurusu faydalı model başvurusuna ve faydalı model başvurusu da patent başvurusuna dönüştürülebilmektedir. Faydalı model başvurusu sahibi, en geç araştırma raporunun bildirim tarihini takip eden 3 aylık sürenin bitimine kadar faydalı model başvurusunun patente başvurusuna dönüştürülmesini talep edebilir. Bu talep üzerine Kurum bildirim tarihinden itibaren 1 ay içerisinde gerekli belgelerin verilmesi ve araştırma ücretinin ödenerek araştırma talebinde bulunulması gerektiğini bildirecektir. Bu süre içerisinde gerekli şartların yerine getirilmemiş olmasın halinde dönüştürme talebi hiç yapılmamış sayılarak başvuruya faydalı model başvurusu olarak devam edilecektir. Ancak 1 kez uygulandıktan sonra yeniden yapılan dönüştürme talepleri dikkate alınmayacaktır. Benzer işlemler patent başvurusu faydalı model başvurusuna çevrilirken de uygulanacaktır.

Yabancı Ülkelerde Patent/Faydalı Model Başvurusu Nasıl Yapılır?

Yabancı bir ülkede patent veya faydalı model başvurusunda bulunabilmek için ilgili ülkeden bir vekil aracılığıyla o ülkenin sistemi ve diline göre gerekli evrakların hazırlatılması ile başvurunuzu gerçekleştirebilirsiniz. Patent İşbirliği Anlaşması sonucunda PCT’ye üye olan ülkelerin tamamında ise, buluşunuzun birden fazla ülkede koruma altına alınmasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca Avrupa Patent Sözleşmesi’ne üye ülkelerin tamamı veya seçilen ülkelerde de patent korumasına sahibi olmak mümkün olabilecektir.

Patent ile Faydalı Model Karşılaştırması

Bu bilgiler ışığında patent ile faydalı model arasındaki benzerlik ve farklılıklarından bahsetmek gerekirse;

• Her ikisinin de başvuru şartlarını sağlayabilmesi için yenilik ve sanayiye uygulanabilirlik unsurlarını karşılamaları gerekirken, patentte buluş basamağı da aranmakta, faydalı modelde ise aranmamaktadır.
• Usuller ve usuller sonucu elde edilen ürünler, eczacılıkla ilgili maddeler, biyoteknolojik buluşlar, kimyasal ve biyolojik buluşlar patentlenebilirken, faydalı model korumasından yararlanamamaktadır.
• Patent başvuru aşamasında araştırma raporu ile inceleme raporu hazırlanırken, faydalı modelde sadece araştırma raporunun varlığı yeterli olmaktadır.
• Patent korumasının süresi 20 yıl iken, faydalı model koruması 10 yıl sürmektedir. Ayrıca patentin koruma süresi uzatılabilirken faydalı model koruması uzatılamamaktadır.
• Faydalı model koruması sağlanmasında patentte olduğu gibi itiraz usulleri işletilemeyecek, ancak mahkemeden hükümsüzlük talep edilebilecektir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında bir özet yapmak gerekirse faydalı model ile patentin koruma türü benzerdir.  Temel farklılıklar ise, tescil için aranan kriterlerde, koruma süresinde, korunacak konularda ve tescil öncesi uygulanan prosedürde ortaya çıkmaktadır. Faydalı model koruması, tescil işlem süresinin kısalığı ve düşük maliyeti ile patente alternatif bir koruma yöntemi olmuştur.  “Küçük Patent” diye tabir edilen faydalı modelin temel amacının ülkemizdeki hatırı sayılır küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin mütevazi buluşlarının korunması ve kendi ekonomik varlıklarını sürdürmelerinin sağlanmasıdır.  Üst düzeydeki teknolojik alana ait buluşlar patent ile korunabilirken üretimi arttıran, basitleştiren, kalitesini yükselten ve üretim usul ve uygulamasını değiştiren küçük buluşlara da faydalı model ile teknik gelişime katkı fırsatı verilmektedir.  Buluşunuzun korumasına yönelik adımlar atmadan önce hangi modelin size uygun olduğunun araştırılması ve bu konunun uzmanlarından destek alınması tüm bu nedenlerle ticari hayatınız için önemli bir husustur.