Elektronik Ödeme Kuruluşlarının Faaliyetleri
Dünyadaki ödeme sistemleri ve e-para konusundaki gelişmeler ve finansal ve mobil teknolojilerin gelişmesi Türkiye’de ödeme sistemleri sektörünü etkiledi. Geçtiğimiz yıllarda yürürlüğe giren yeni düzenlemelerle de bu sistemler için büyük bir değişim yaşanıyor. Daha önceden BDDK tarafından verilen izne tabi olan ödeme işlemlerine aracılık eden şirketler artık Merkez Bankası’nın düzenlemelerine tabidir. İşbu bilgi notunda ve devamındaki birkaç bilgi notunda elektronik ödeme kuruluşlarının tabi olduğu mevzuat ve kurallar, bu şirketlerin faaliyetleri sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar ve yöneticilerin sorumlulukları gibi konuları işlemeyi hedefliyoruz.
1. Ödeme Kuruluşlarının Faaliyet İzni Alması Zorunluluğu
Ödeme hizmetleri alanında faaliyette bulunmak isteyen kuruluşlar 6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (“Kanun”) gereğince T.C. Merkez Bankası’ndan (eskiden BBDK) izin alması gerekmektedir.2. Faaliyet İzni Almak için Gerekli Şartlar:
Ödeme kuruluşları, faaliyet izni alınması amacıyla belli şartları yerine getirmek zorundadır. Buna göre kuruluşun;- Anonim şirket şeklinde kurulmuş olması,
- Yüzde on ve üzeri paya sahip ortakların ve kontrolü elinde tutanların Bankacılık Kanunu’nda banka kurucuları için aranan nitelikleri haiz olması,
- Pay senetlerinin tümünün nama yazılı olması,
- Fatura ödemelerine aracılık eden ödeme kuruluşlarının en az 1 (bir), diğer ödeme kuruluşlarının en az 2 (iki) Milyon TL sermayeye sahip olması,
- Elektronik para ihraç etmek isteyen elektronik para kuruluşunun Bankadan faaliyet izni alması ve nakden ve her türlü muvazaadan ari ödenmiş sermayesinin en az beş (5) milyon Türk Lirası olması
- Hizmetlerin ifası için gerekli yönetim, yeterli personel ve teknik donanıma sahip olması, aynı zamanda şikâyet ve itirazlarla ilgili birimleri oluşturması,
- Faaliyetlerin sürekliliğine ve ödeme hizmeti kullanıcılarına ilişkin fon ve bilgilerin güvenliğine ve gizliliğine dair gerekli tedbirleri alması,
- Denetime açık ve şeffaf bir ortaklık yapısı ile organizasyon şemasına sahip olması şarttır.
3. Ödeme Kuruluşları Açısından Yasaklı Faaliyetler:
Ödeme kuruluşlarının kredi verme, elektronik para ihracı veya başkaca ticari faaliyette bulunması yasaklanmıştır. Ödeme kuruluşları sadece BDDK tarafından izin verilen ödeme sistemlerinin işletilmesine ilişkin faaliyetleri gerçekleştirme konusunda yetkilendirilmiştir. Ödeme kuruluşu faaliyetlerini, 5411 sayılı Kanunda belirtilen mevduat bankaları ve katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankaları aracılığıyla yürütmesi gerekmektedir. Ödeme kuruluşu, aldığı fon kadar elektronik para ihraç eder. Şirket, elektronik para kullanıcısı tarafından yatırılan fonları gecikmeksizin elektronik paraya çevirerek kullanıma hazır hâle getirmelidir. Şirket, elektronik para ihracı karşılığında topladığı fonları 5411 sayılı Kanunda tanımlanan bankalar nezdinde açılacak ayrı bir hesaba aktarmak zorundadır. Ödeme kuruluşu, elektronik parayı elinde bulundurma süresine bağlı olarak elektronik para hamiline faiz veremez ve herhangi bir menfaat sağlayamaz. Ödeme kuruluşu, elektronik para ihracı karşılığında aldığı fonlar, 5411 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesine göre mevduat veya katılım fonu olarak kabul edilmez. Ödeme kuruluşlarının izin verilen faaliyetlerin dışına çıkması halinde, faaliyet izni BDDK tarafından iptal edilmekte veya yapılan başvurular değerlendirmeye alınmaksızın reddedilmektedir. Bu durum özellikle ödeme hizmetlerine yardımcı faaliyetler olarak kabul edilen kart saklama, dolandırıcılık tespit gibi hizmetlerin de ödeme kuruluşları tarafından lisans alınmadan yapılıp yapılamayacağı sorununu beraberinde getirmektedir. Ayrıca ödeme kuruluşlarının yetkileri kapsamında yaptıkları kredi kartlarının saklanması ve kopyalanması da uygulamada büyük riskler taşımaktadır. Güvenlik önlemlerinin aşılarak hacklenmesi suretiyle bu kartların kopyalanması suretiyle ödeme kuruşu yöneticileri hukuki ve cezai olarak sorumlu olabilmektedir.4. Ödeme Fonlarının Koruma Hesabında Tutulması Yükümlülüğü
Kanunun 22. maddesinde ödeme kuruluşu tarafından ödeme hizmetinin gerçekleştirilmesi amacıyla alınan fonlar ile elektronik para kuruluşunun elektronik para ihracı karşılığında topladığı fonların korunacağı belirtilmiştir. Bunun yanında BDDK’nın ödeme ve elektronik para kuruluşlarına banka nezdinde teminat bulundurma yükümlülüğü de getirebileceği belirtilmiştir. Ödeme Fonları aşağıdaki şartlar altında muhafaza edilecektir;- Ödeme kuruluşu, ödeme fonlarını, diğer fonlardan ayrıştırarak takip eder ve sadece ödeme işleminin gerçekleştirilmesi amacıyla kullanabilir.
- Alındığı günü izleyen iş günü sonunda ödenmemiş ödeme fonları tutarı, 5411 sayılı Kanun kapsamındaki bir banka nezdinde, ödeme kuruluşu adına açılacak ve sadece bu fonların korunması amacıyla kullanılacak koruma hesaplarına yatırılır.
- Ödeme fonları alındıkları para cinsinden açılan koruma hesaplarında tutulur. İlgili yabancı para cinsinden hesap açılmasının mümkün olmaması veya makul olmayan bir maliyet gerektirmesi durumunda ödeme fonları başka bir para cinsine çevrilerek koruma hesabında tutulabilir.
- Ödeme kuruluşu, koruma hesaplarında bulunan fonlarla ilgili kayıtları, ödeme fonlarının ödeme hizmeti kullanıcısı bazında takibini sağlayacak şekilde tutar.
- Ödeme kuruluşu koruma hesaplarında bulunan fonlara ilişkin kendi kayıtları ile bankadan alınacak hesap ekstrelerini günlük olarak karşılaştırarak her işgünü bir önceki işgününe ait kayıtların mutabakatını sağlamakla yükümlüdür. Zamanlama farkından kaynaklanan uyumsuzluklar hariç olmak üzere mutabakat sağlanmasına ilişkin yapılan her türlü düzeltme işleminin kaydının saklanması zorunludur. Kayıtlar arasında önemli bir uyumsuzluğun bulunması durumunda ödeme kuruluşu Kurumu derhal bilgilendirir.
- Mutabakat işlemlerinin elektronik ortamda yapılması halinde işleme ilişkin ekstreler kuruluş tarafından fiziki olarak veya elektronik ortamda güvenli olarak saklanır.
- Mutabakat işlemlerinin altıncı ve yedinci fıkralarda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde yapılamaması durumunda ödeme kuruluşu Kuruma derhal bilgi verir.
- Ödeme fonları ve koruma hesaplarında bulunan fonların bakiyeleri Kurumca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde Kuruma raporlanır.
