İşçinin Rekabet Yasağı

İş Sözleşmesinin Devamı Boyunca İşçinin Sadakat Borcu

İşçinin iş ilişkisinin sürdüğü dönem boyunca uymakla yükümlü bulunduğu en önemli borçlarından biri sadakat borcudur. İşçinin sadakat borcu Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Buna göre; işçinin sadakat borcu, işverenin çıkarlarını koruma, gözetme ve kendisine verilen işi özenle yapma, işverene ait teçhizatı usulüne uygun olarak kullanma ve işin görülmesi için kendisine teslim edilmiş olan malzemeye özen gösterme yükümlülüklerini kapsamaktadır. İş ilişkisinin devam ettiği süre boyunca sadakat borcu kapsamında işçi, işverenle rekabet etmeme, ücret karşılığında üçüncü bir kişiye hizmette bulunmama ve sır saklama borçları altındadır.

İş ilişkinin devam ettiği süre boyunca işçinin yukarıda sayılan yükümlülüklerinden birine aykırı davranması halinde, İş Kanunu uyarınca işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal ve herhangi bir kıdem/ihbar tazminatı ödemeksizin feshetme hakkı mevcut olduğu gibi, işveren işçinin sadakat borcuna aykırı davranışları nedeniyle uğradığı zararın tazminini de isteyebilecektir.

İş Sözleşmesinin Sona Ermesinden Sonra İşçinin Rekabet Etmeme Borcu

Çalışanın diğer borçlarıyla birlikte sadakat borcu da iş sözleşmesinin sona ermesiyle ortadan kalkar. Ancak işçinin iş ilişkisinin devam ettiği süre boyunca edinmiş olduğu bilgileri kendi kurduğu işletmede veya sonradan girmiş olduğu rakip işletmede kullanması durumunda önceki işverenin zararlarının oluşması muhtemeldir. Söz konusu zarardan kaçınmak amacıyla işverenin iş sözleşmesine rekabet yasağı hususunda ayrı bir hüküm koyması veya tarafların ayrıca bir rekabet yasağı sözleşmesi yapması mümkündür.

Rekabet yasağı sözleşmesi ile; işçi iş sözleşmesi sona erdikten sonra belirli bir faaliyet alanında, belirli bir coğrafi bölgede ve belirli bir zaman dilimi içerisinde işverenle rekabet ilişkisi içerisine girmemeyi taahhüt eder.

Rekabet yasağı sözleşmesi düzenlenirken Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili maddeleri göz önüne alınır. 

Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Koşulları

1. İşçi fiil ehliyetine sahip olmalıdır.

2. Rekabet yasağı sözleşmesi yazılı yapılmalıdır. Borçlar Kanunu’nda emredici olarak düzenlenen bu hükme göre, yazılı olarak yapılmayan rekabet yasağı sözleşmeleri geçersiz sayılacaktır. 

3. Rekabet yasağı sözleşmesi düzenlemek için işverenin korunmaya değer bir menfaatinin bulunması gerekmektedir.

Rekabet yasağı sözleşmesinin düzenlenebilmesi için; işçinin hizmet ilişkisi esnasında işverene ait üretim sırları, müşteri bilgileri, satış ve pazarlama şartları veya işverenin işleri ile ilgili bilgiye ulaşabilme imkânı olmalıdır. Ayrıca, edinilen bilgilerin kullanılması durumu işvereni önemli bir zarara uğratacak nitelikte olmalıdır.

Bu itibarla herkes tarafından ulaşılabilecek bilgileri haiz işçilerle rekabet yasağı sözleşmesi yapılamaz.

Rekabet Yasağının Sınırları

1. Yer Bakımından Sınırlama

Rekabet yasağı işverenin faaliyette bulunduğu coğrafi alanı aşmamak kaydıyla belirli bir coğrafi bölge ya da şehir ile sınırlanmalıdır. Yer bakımından sınırlama yapılırken işverenin faaliyet alanının dışına çıkılmamalıdır.

2. İş Bakımından Sınırlama

Rekabet yasağı, işverenin faaliyette bulunduğu ve çalışanın yürüttüğü iş konusu ile sınırlı olmalı ve işverenin faaliyette bulunduğu iş türünü aşmamalıdır.

3. Zaman Bakımından Sınırlama

Kanunda rekabet yasağı sözleşmesinin süresinin 2 yılı aşamayacağına ilişkin hüküm yer almaktadır. Süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.

En fazla 2 yıl olarak kararlaştırılan süre,  işçinin ekonomik geleceği ile işverenin haklı menfaatleri arasında bir denge kurularak belirlenmeli ve rekabet yasağı makul süre ile sınırlandırılmalıdır. 

4. Aşırı Nitelikteki Rekabet Yasağının Sınırlanması

Sözleşmede rekabet yasağının aşırı nitelikte belirlenmesi halinde hakim, somut olayın özelliklerine göre ölçüsüz rekabet yasaklarını, kapsamı ve süresi bakımından sınırlayabilir. Bu durumda hâkimin belirlediği sınırlar geçerli sayılır.

Rekabet Yasağına Aykırı Davranan İşçiye Uygulanabilecek Yaptırımlar

1. İşçinin Tazminat Ödeme Borcu

Rekabet yasağına aykırı davranan işçi, bunun sonucu olarak işverenin uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür. Zararın kapsamına fiili zarar ve kazanç kaybı dahildir ve zararın ispat yükü işverendedir. İşçinin ise tazminat ödemekten kurtulabilmek için işveren nezdinde oluşan zararda kusursuzluğunu ispat etmesi gerekmektedir.

2. İşçinin Cezai Şart Ödeme Borcu

Rekabet yasağına aykırı davranış sözleşmede açıkça bir cezai şarta bağlanmışsa işçi, belirlenen cezai şartı da ödemek zorundadır. İşverenin bu cezai şart miktarını aşan miktarda bir zararı söz konusu ise işçi bu zararı da gidermek zorundadır. Ancak aşırı yüksek olarak belirlenen cezai şartın hâkim tarafından işçi lehine indirilmesi mümkündür.

3. Çalışanın Yasağa Aykırı Davranışına Son Verilmesi

İşveren, ceza koşulu ve tazminat dışında ihlal edilen veya ihlal edilme tehlikesi bulunan menfaatlerine karşı gerçekleşen davranışlara son verilmesini de isteyebilir.

İşverenin bu tarz bir talepte bulunabilmesi için bu hakkını sözleşmede yazılı olarak açıkça saklı tutması gerekmektedir.

Rekabet Yasağının Sona Ermesi

1. Sözleşmede öngörülen süre dolduğunda, rekabet yasağı kendiliğinden sona erer.
2. İşverenin söz konusu yasağı sürdürmesinde gerçek bir yararının kalmadığı tespit edildiği takdirde rekabet yasağı sona erecektir. İşverenin faaliyet alanını değiştirmesi ve sözleşme ile koruma altına alınan bilgilerin gizlilik kapsamından çıkarılması buna örnek olarak verilebilir.
3. İş sözleşmesinin haklı bir neden olmaksızın işveren tarafından feshedilmesiyle de rekabet yasağı son bulacaktır.
4. İş sözleşmesinin işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından feshedilmesi durumunda da rekabet yasağı sözleşmesi sona erer.

Sonuç

İş sözleşmesinin sona ermesinden sonra işçinin kendisiyle rekabet etmemesini isteyen işveren, işçiyle yazılı bir rekabet yasağı sözleşmesi imzalamalıdır.

Bu sözleşme düzenlenirken TBK’nın ilgili maddelerinde öngörülen hükümlere uyulmalıdır.

Rekabet yasağı sözleşmesinde dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri işçinin, rekabete konu edilebilecek bilgilere erişim imkânının olması ve bu bilgilerin kullanılması durumunda işverenin önemli bir zarara uğrama ihtimalinin doğacak olmasıdır.

Rekabet sözleşmesine aykırı davranan işçinin gerekli şartların oluşması durumunda, tazminat ve cezai şart ödemesi kanunen hüküm altına alınmıştır.