AVANTAJLARI NEDİR?
1. TAHKİM USULÜ NEDİR?
Tahkim, tarafların arasında çıkan uyuşmazlıklarla ilgili dava yoluna başvurmaksızın, kendilerinin belirleyeceği tarafsız bir hakem veya hakemlerce çözümlendiği bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Tahkimin en önemli özelliği tarafların özerkliğine dayanması ve taraflar arasında imzalanacak özel bir anlaşma ile devam etmesidir.
Alternatif bir uyuşmazlık çözüm yolu olan tahkim, her ne kadar istisnai hallerde kanun koyucu tarafından başvurulması zorunlu olarak düzenlenmiş olsa da, kural olarak ihtiyari bir uyuşmazlık çözüm yoludur.
Türk Hukuku’nda tahkim, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 407 ila 444. Maddeleri arasında düzenlenmiş olup özel bir yargılama usulüdür.
Tahkimin en önemli özelliği, bu uyuşmazlık çözüm yoluna başvurulabilmesi için taraflar arasında bir anlaşma bulunmasına bağlı olmasıdır. Taraflar, tahkim sözleşmesini uyuşmazlık ortaya çıkmadan önce veya çıktıktan sonra yapabilirler. Tahkim sözleşmesi ayrı bir sözleşme olarak düzenlenebileceği gibi taraflar arasındaki mevcut sözleşmeye tahkim şartı olarak da eklenebilmektedir. Tahkim şartı, esas sözleşmeye dahil edildiği veya tahkim şartı içeren bir belgeye atıf yapıldığı takdirde geçerli ve yürürlükte kabul edilir. Bu durumda taraflar arasında usulüne uygun olarak kararlaştırılmış bir tahkim şartının bulunduğu kabul edilecektir.
Tahkim sözleşmesinin yazılı yapılması bir geçerlilik şartıdır. Tahkim sözleşmesi usuli bir sözleşme olup taraflar, esas sözleşmeden kaynaklı olsun veya olmasın, aralarında mevcut hukuki ilişkiden doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların tamamı veya bir kısmının çözümünü hakem veya hakemler kuruluna bırakabilirler. Tahkim yolu ile çözülmek istenen uyuşmazlığın taraflarca sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
Taraflar, tahkim sözleşmesinde ayrıca tahkim sürecinde uygulanmasını talep ettikleri tahkim kurallarını belirleyebilirler. Taraflardan birinin, tahkim sözleşmesine rağmen dava yoluna başvurması durumunda diğer tarafın ilk itirazda bulunma hakkı mevcuttur. İtirazın mahkeme tarafından kabul edilmesi ve görevsizlik kararı verilmesi halinde dava, usulden reddedilir.
2. TAHKİM TÜRLERİ
Tahkim, genel itibariyle kurumsal tahkim ve ad-hoc tahkim olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılmaktadır.
Ad-hoc tahkim, tahkim sürecinin bir tahkim kurumu kuralları uyarınca yürütülmediği veya sürecin bu kurallara tabi kılınması yükümlülüğünün bulunmadığı ve tarafların arasındaki belirli bir uyuşmazlığa ilişkin tarafların yetkilendirdiği hakem/hakemler tarafından uyuşmazlığın çözümlendiği tahkim şeklidir.
Kurumsal tahkim, tarafların tahkim sürecini tercih edecekleri bir tahkim kurumunun kuralları ve yardımı ile yürütmeyi tercih ettikleri tahkim şeklidir. Kurumsal tahkimde uyuşmazlık, tercih edilen tahkim kurumunun kuralları ve organizasyonuna bağlı olarak yürütülmektedir.
İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) de bir tahkim kurumu olup taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümlenmesi için tahkim ve arabuluculuk hizmetlerini sunan, bağımsız, tarafsız ve özerk bir tahkim kurumudur.
Seri Tahkim Usulü Nedir?
ISTAC taraflara seri tahkim usulü yargılama hizmeti de sunmaktadır. Hızlı ve basitleştirilmiş bu tahkim usulü sayesinde taraflar 2024 yılı için 5.000.000-TL’yi geçmeyen uyuşmazlıklarda 3 ay içerisinde tek hakem tarafından verilen nihai ve bağlayıcı karar elde edebilmektedir. Seri tahkim usulü ile verilen kararlar temyize gidilmeden derhal icra daireleri aracılığı ile icra edilir. Seri tahkim usulü sayesinde devlet mahkemelerine kıyasla çok daha az masrafla hızlı sonuçlar alınabilmektedir.
3. İSTAC TAHKİM USULÜ VE AVANTAJLARI
Tahkim uyuşmazlık çözüm yolunun en büyük avantajı, taraflar arasında özel bir anlaşma olarak başlaması nedeniyle taraf özerkliğine dayanması ve tarafların planladığı şekilde süreçlerin gizli olarak yürütülmesidir. Bu doğrultuda İSTAC tahkim usulünün, uyuşmazlık çözüm yolu olarak tercih edilmesi durumunda dava uyuşmazlık yoluna istinaden taraflara sağlayacağı avantajları aşağıdaki şekilde özetlenebilir;
- Sürecin yönetiminin dava uyuşmazlık yoluna istinaden gizlilik içerisinde yürütülmektedir. Nitekim mahkemeler, hukukun genel kuralları gereği kamuya açıktır.
- Süreç yönetimi, dava uyuşmazlık yoluna istinaden şekli kurallara sıkı sıkıya bağlı olmayıp tarafların yönetimine açıktır.
- Dava uyuşmazlık yoluna istinaden daha hızlı ve etkin bir uyuşmazlık çözüm yönetimidir, mahkeme prosedürleri takip edilmek zorunda değildir.
- Dava uyuşmazlık çözüm yoluna istinaden somut olayın koşullarına göre daha az masraflı olabilmektedir.
- Uyuşmazlığa ilişkin konunun uzmanlarına erişim sağlanarak olayın uzmanlar tarafından değerlendirilmesi sağlanır, nitekim hakimler her bir konu özelinde uzman ve teknik bilgiye sahip değildir.
- Tamamen tarafsızdır.
- Tahkim uyuşmazlık çözüm yolunda verilen kararlar final ve bağlayıcı olup mahkemelere kıyasla bir üst merciye taşınma imkanı yoktur.
- Kararların genel olarak derhal ve tartışmasız icra kabiliyeti mevcuttur.
- Tarafların yargılamada uygulanacak usul ve maddi hukuku belirleme serbestisi mevcuttur.
SONUÇ
Sonuç olarak bir alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olan tahkim; tarafların uyuşmazlıklarını mahkemelere taşımaksızın hızlı ve efektif bir şekilde çözmelerini sağlayan alternatif bir çözüm yolu olarak hukukumuzda yerini almıştır. Günümüzde mahkemelerin iş yükü ve işleyiş süreçlerinin kesin kurallara bağlı olması nedeniyle esnek kuralları ve hızlı işleyişi nedeniyle tahkim, taraflar arasında tercih edilen bir uyuşmazlık çözüm yolu haline gelmiştir. Özellikle ticari hayatın akışının hızlı aksiyon alınmasını gerektirdiği düşünüldüğünde, tahkim usulü son dönemlerde ticari uyuşmazlıklarda sıklıkla tercih edilen bir çözüm yoludur.
Alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olmasına rağmen tahkimin ulusal ve uluslararası platformda tanınması, tahkim yargılamasının önemini hızla artırmaktadır.